6759 Okuma

Belli Prim Gününü Tamamlayan Sigortalıların Kendi İsteğiyle Ayrılması ve Kıdem Tazminatı Şartları

Türkiye’de birçok çalışan, belli prim gününü ve sigortalılık süresini doldurduğunda yaş beklemeden işten ayrılıp kıdem tazminatı alabileceğini bilmez. Bu hak, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14'üncü maddesi ile güvence altına alınmıştır. Ancak koşullar, sigortalının ilk işe giriş tarihine göre değişmektedir. 

1. Yasal Dayanak

Kıdem tazminatına ilişkin yasal dayanak, Türkiye’de halen yürürlükte olan 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14'üncü maddesinin beşinci fıkrasıdır. Bu hüküm, yaşlılık veya malullük aylığına hak kazanmaya yönelik yaş şartı dışında, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayan işçilerin kendi isteğiyle işten ayrıldıklarında kıdem tazminatına hak kazanabileceğini açıkça belirtir. Özellikle 08 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar için getirilen bu düzenleme, yaş beklenmeksizin belli prim gününü tamamlayanların tazminat almasını mümkün kılmaktadır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile bazı uygulama farklılıkları ortaya çıkmış olsa da, işçi lehine bu hak iş kanununda korunmuştur. Dolayısıyla, işçinin prim gün sayısını ve sigortalılık süresini tamamladığını belgeleyerek, SGK’dan alınacak resmi onay yazısıyla işten kendi isteğiyle ayrılması, kıdem tazminatına hak kazanması için yasal zemini oluşturmaktadır. Bu hüküm, işçilerin çalışma hayatındaki sosyal güvence haklarından biri olarak önem taşımakta ve uygulamada işverenlerin de uyması zorunlu olan bir düzenlemedir.  Diğer taraftan işçinin SGK’dan “Yaş hariç emeklilik şartlarını tamamlamıştır” yazısı alması ise zorunludur.

- 1999 Öncesi Sigorta Girişi Olanlar (15 Yıl – 3600 Gün)

1. İlk sigorta girişi 08.09.1999 öncesi olmalı.
2. En az 15 yıl sigortalılık süresi olmalı.
3. En az 3600 prim günü tamamlanmalı.
4. SGK’dan yazılı onay alınmalı.

- 08.09.1999 İlâ 30.04.2008 Arası Sigorta Girişi Olanlar

Bu dönemde işe başlayanlar için kademeli sistem uygulanmaktadır.

1. Seçenek 1: 25 yıl sigortalılık + 4500 prim günü  veya
2. Seçenek 2: Sigortalılık süresine bakılmaksızın 7000 prim günü

- 01.05.2008 Sonrası Sigorta Girişi Olanlar

1. Seçenek 1: 4.600 ila 5400 prim günü (kademeli)
2. Seçenek 2: 7200 prim günü 

2. Kıdem Tazminatı Alabilmek İçin İzlenecek Adımlar

1. SGK’dan “Yaş hariç emeklilik şartlarını tamamladığına dair” yazı alınmalı,
2. İşçinin işyerinde en az 1 yıllık kıdemi olmalı,
3. İşverene yazılı istifa dilekçesi verilmeli ve SGK yazı eklenmeli,
4. İşverenden, kıdem tazminatı ödemesinin yapılması talep edilmeli,

Sigorta Giriş Tarihi	İstifa ile Tazminat Şartı	Gerekli Prim Gün	Gerekli Süre	Ek Açıklama
8 Eylül 1999 Öncesi	3600 gün + 15 yıl	3600	15 yıl	SGK’dan yazı alınır. Yaş beklenmez.
8 Eylül 1999 ilâ 30 Nisan 2008	7000 gün veya 25 yıl + 4500 gün	7000 / 4500	7000 günde süre şartı yok. 25 yıl şartı sadece 4500 gün seçeneğinde geçerli.	SGK’dan yazı alınır. Yaş beklenmez.
1 Mayıs 2008 ve Sonrası	7200 gün	7200 / 4.600-5400(*)	Süre şartı yok.	SGK’dan yazı alınır. Yaş beklenmez.

Tabyoya İlişkin Açıklamalar:
1- Kıdem tazminatı almak için her durumda öncelikle SGK’dan “yaş hariç emeklilik şartlarını tamamlamıştır” yazısının alınması zorunludur.
2- 8 Eylül 1999 öncesi ilk kez sigortalı olanlar 3600 gün ve 15 yıl sigortalılık süresini tamamladıklarnda SGK'dan ilgili yazıyı alarak istifa edip kıdem tazminatı alabilirler.
3- 8 Eylül 1999 ilâ 30 Eylül 2008 tarihleri arasında ilk kez sigortalı olanlar, 4500 gün prim ve 25 yıl sigortalılık süresini tamamladıklarında veya 7000 gün prim ödemesini doldurduklarında yaş beklemeden SGK'dan ilgili yazıyı alarak istifa edip kıdem tazminatı alabilirler.
4- 1 Mayıs 2008 sonrası ilk kez sigortalı olanlar, 5400 gün prim ve 25 yıl sigortalılık süresini tamamladıklarında veya 7200 gün prim ödemesini doldurduklarında yaş beklemeden bu yazıyı alarak istifa edip kıdem tazminatı alabilirler. 1 Mayıs 2008 sonrası sigortalı olanların kıdem tazminatı için gerekli prim gün şartı kademeli olarak artmaktadır ve 2016 sonrası girişliler için 5400 güne ulaşmaktadır.
5- Şartları taşımayan sigortalılara SGK  “yaş hariç emeklilik şartlarını tamamlamıştır” yazısını düzenlemez. 
(*) 01.05.2008 – 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı olan işçiler kıdem tazminatı alabilmek için 4.600 prim gününü doldurmalıdır. 01.01.2009 – 31.12.2009 arası girişliler için bu şart 4.700 gün, 01.01.2010 – 31.12.2010 arası için 4.800 gün, 01.01.2011 – 31.12.2011 arası için 4.900 gün, 01.01.2012 – 31.12.2012 arası için 5.000 gün, 01.01.2013 – 31.12.2013 arası için 5.100 gün, 01.01.2014 – 31.12.2014 arası için 5.200 gün, 01.01.2015 – 31.12.2015 arası için 5.300 gün ve 01.01.2016 ve sonrasında sigortalı olanlar için ise 5.400 gün prim şartı bulunmaktadır. Bu prim gün sayılarını tamamlayan işçiler, yaş şartını beklemeksizin kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir.

Kıdem tazminatı alarak kendi isteğiyle işten ayrılmak isteyen sigortalıların öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak, yaş dışı emeklilik şartlarını tamamladıklarına dair resmi bir yazı almaları gerekir. Bu yazı, işten ayrılma sürecinde en önemli belgedir ve olmadan kıdem tazminatı hakkı doğmamaktadır. Yazıyı aldıktan sonra, işverenlerine yazılı olarak istifa dilekçesi vermeleri önemlidir. Dilekçede, SGK’dan alınan yazı da eklenmeli ve 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14'üncü maddesi kapsamında kıdem tazminatı talep edildiği açıkça belirtilmelidir. Bu yazılı bildirim, ileride doğabilecek hukuki sorunları önler ve hakların korunmasını sağlar. İşveren, bu bildirim üzerine yasal süre içinde kıdem tazminatını ödemekle yükümlüdür. Bu süreçte sigortalı, prim gün sayısını ve sigorta başlangıç tarihini mutlaka kontrol etmeli, eksik veya yanlış bilgi olması durumunda SGK ile iletişime geçmelidir. Ayrıca, SGK yazısını aldıktan sonra başka bir işyerinde çalışmak mümkündür ve bu durum tazminat hakkını etkilemez. Bu adımların doğru ve eksiksiz uygulanması, sigortalının haklarını sorunsuz alması açısından önemlidir.

3. Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. SGK yazısı olmadan işten ayrılanlar tazminat hakkını kaybeder.
2. Bu hak, yalnızca işçi statüsündeki çalışanlar için geçerlidir.
3. SGK yazısını aldıktan sonra başka işte çalışmak ise mümkündür.

Kıdem tazminatı alarak kendi isteğiyle işten ayrılmak isteyen sigortalıların en önemli dikkat etmesi gereken husus, öncelikle SGK’dan yaş hariç emeklilik şartlarını tamamlamlandığna dair resmi yazıyı almalarıdır. Bu yazı olmadan işten ayrılanlar, kıdem tazminatı hakkını kaybederler. SGK yazısı, ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu müdürlüklerinden şahsen ya da e-Devlet üzerinden alınabilmektedir. Ayrıca, sigortalının prim gün sayısı ve sigorta başlangıç tarihi doğru hesaplanmalıdır; aksi takdirde SGK yazısı çıkmayabilir ve hak kaybı yaşanabilir. İşten ayrılırken, sözlü bildirim yerine mutlaka yazılı istifa dilekçesi verilmelidir. Bu dilekçeye SGK’dan alınan yazının eklenmesi ve 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14'üncü maddesi kapsamında kıdem tazminatı talep edildiğinin açıkça belirtilmesi önemlidir. Dilekçenin bir nüshasının işveren veya insan kaynaklarında kayıt altına alınması ve mümkünse imza karşılığı alınması, ileride yaşanabilecek hukuki sorunlarda işçinin elini güçlendirir. Kıdem tazminatı hesaplamasında brüt ücret ve çalışma yılı esas alınır; eksik hesaplama veya gecikmiş ödeme durumunda yasal haklar için iş mahkemesine başvurulabilir. SGK yazısını aldıktan sonra başka bir işte çalışmak yasak değildir; bu hak emeklilik değil, emeklilik dışı prim ve sigortalılık süresi şartlarını tamamlamaya dayalı bir haktır. İşten ayrıldıktan sonra kıdem tazminatı talebi uzun süre geciktirilmemeli, hak kaybı yaşanmaması için süreç zamanında ve doğru yönetilmelidir.

4. Sonuç

Sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlayan bir çalışan, yaş koşulunu beklemeden işten ayrılıp kıdem tazminatı alabilir. Ancak bu hak, her sigortalı için aynı şartlarda işlememektedir.

1. 1999 Öncesi Sigorta Girişi Olanlar avantajlıdır; 15 yıl ve 3600 prim gününü doldurmak, yaş beklemeden tazminatlı ayrılmak için yeterlidir.

2. 1999 ilâ 2008 Arası Girişliler kademeli sisteme tabidir; daha uzun sigortalılık süresi (25 yıl) veya daha yüksek prim gün sayısı (7000 gün) gerekebilir.

3. 2008 Sonrası Girişliler için şartlar en ağırdır; en az 5400 gün (15 yıl) veya 9000 gün (25 yıl) prim gerekir.

Bu nedenle, sigortalıların “kaç gün primim var” ve “sigorta başlangıcım hangi tarihte” sorularının yanıtını net olarak bilmeleri şarttır.

Ayrıca:

1. SGK Yazısı Olmazsa Tazminat Yok:
   İşten ayrılmadan önce mutlaka SGK’dan “Yaş hariç emeklilik şartlarını tamamladığına” dair resmi yazı alınmalıdır. Bu belge olmadan istifa eden işçi, kıdem tazminatı hakkını kaybeder.

2. Yeni İşte Çalışma Serbestliği:
   Bu hak, “emeklilik” adıyla kullanılsa da, yazı alındıktan sonra başka bir işyerinde çalışmaya engel yoktur.

3. Yanlış Yönlendirmelere Dikkat:
   İşverenin “tazminat alamazsın” veya “istifa eden tazminat alamaz” yönlendirmeleri her durumda doğru değildir; 1475 sayılı Kanun’un 14'üncü maddesi bu hakkı açıkça tanımaktadır.

4. Hak Zamanında Kullanılmalı:
   Şartlar tamamlandığında hak hemen kullanılabilir; beklemek zorunlu değildir. Ancak bu hakkı kullanırken yanlış işlem yapılırsa, dava süreci gerekebilir.

Sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlamak, doğru prosedür izlenirse, işçiye yaş beklemeden kıdem tazminatı alma imkânı vermektedir. 1999 öncesi girişi olanlar en avantajlı gruptur, 2008 sonrası girişi olanlarda ise daha uzun prim süresi gereklidir. En önemli adım, ayrılmadan önce SGK’dan resmi onay belgesini almak ve işverene yazılı olarak başvuru yapılmasının gerektiğidir. 

Sorunuz varsa, sorunuzu buradan ekleyebilirsiniz. Sorunuz değerlendirildikten sonra en kısa sürede tarafınıza geri bildirim yapılacaktır.

Ferdi Asım Hellaç
Mali Müşavir

YASAL UYARI : İnternet sitemizde yer alan yazıların tüm hakları saklıdır. Ancak yazar ve site kaynağının aktif linkine yer verilerek alıntı yapılabilir. YAZILAR AYNEN YAYIMLANAMAZ. Aksi yönde eylemler hakkında Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki tazminat ve ceza hükümlerinin uygulanması için hukuki süreçler başlatılacaktır.

Paylaş